Onderzoek naar intensieve, ambulante zorg aan forensisch-psychiatrische patiënten - zes aanbevelingen voor juiste zorg op maat en betere ketensamenwerking
Nieuwsbericht | 15-07-2021 | 14:21
In de Koers en kansen-pilot ‘ForFACT: patiënt beter in beeld, van delict naar zorg’ is de patiëntenpopulatie in kaart gebracht van twee ForFACT-teams van Kairos, een specialistische zorginstelling voor ambulant forensisch-psychiatrische behandeling en onderdeel van de Pompestichting. Het doel van het onderzoek was om verbeterpunten te vinden voor de zorg aan deze complexe doelgroep, mogelijk ook voor ForFACT-teams elders.
Wat is ForFACT?
Een ForFACT-team (Forensic Flexible Assertive Community Treatment) is een multidisciplinair team dat op een laagdrempelige manier intensieve zorg levert aan forensisch-psychiatrische patiënten in hun eigen omgeving. Het gaat om volwassenen met langdurige, ernstige psychiatrische problemen en die met justitie in aanraking zijn gekomen of dreigen te komen. Dit gaat vaak samen met andere problemen, zoals dakloosheid, verslaving, schulden, geen werk of dagbesteding. Meestal zoeken deze patiënten niet zelf hulp en komt hulpverlening moeizaam tot stand. De zorg is erop gericht om het risicovolle en overlastgevende gedrag bij hen te verminderen zodat zij op een acceptabele en volwaardige manier onderdeel van de maatschappij kunnen uitmaken.
Figuur Het aantal verschillende diagnoses bij de onderzochte ForFACT-patiëntengroep
Grote diversiteit in patiëntengroep
Aan het onderzoek namen 132 ForFACT-patiënten deel. Gegevens zijn verzameld door dossierstudie, interviews met patiënten, gesprekken met behandelaren en de afname van (neuro)cognitieve tests. De resultaten laten zien dat de ForFACT-patiëntengroep uitermate divers is en dat behandelaars rekening moeten houden met een grote verscheidenheid aan complexe zorgvraagstukken, die elkaar ook nog eens beïnvloeden.
De resultaten zijn besproken met de twee ForFACT-teams van Kairos. Vervolgens zijn aanbevelingen geformuleerd om de behandelpraktijk van de betrokken ForFACT-teams, en naar verwachting ook ForFACT-teams elders, te verbeteren.
Zes belangrijke aanbevelingen
Er mag meer aandacht zijn voor godsdienst en culturele achtergrond in de diagnostiek en de behandeling van ForfACT-patiënten. Aanbevolen wordt om de culturele achtergrond van patiënten mee te nemen in de keuze voor een testinstrument en de uitvoering en interpretatie van testonderzoek.
Ook is het belangrijk om de culturele diversiteit van de ForFACT-teams te vergroten en de samenwerking te versterken met experts en partners op het gebied van transculturele forensische psychiatrie.
In het onderzoek bestaat bij twee derde van de patiënten het vermoeden op een licht cognitieve stoornis of een licht verstandelijke beperking (LVB). Inzicht in intelligentie en het cognitieve vermogen van een patiënt is belangrijk voor het bepalen van behandeldoelen en een passende behandeling of interventie. Aanbevolen wordt dan ook om tijdens de intake standaard screeninginstrumenten te gebruiken voor cognitieve stoornissen en LVB. Om effectiever te kunnen omgaan met patiënten met een LVB en licht cognitieve stoornissen is het daarnaast belangrijk dat behandelaren specifieke kennis en vaardigheden ontwikkelen op dit terrein.
Weliswaar krijgt iedere ForFACT-patiënt structureel en periodiek een risicotaxatie, de uitkomsten ervan worden niet altijd gebruikt, bijvoorbeeld in behandelplanbesprekingen. Maar een goede inbedding van de risicotaxatie in de ForFACT-werkwijze is cruciaal omdat een ForFACT-team zich juist richt op risicovol en onveilig gedrag van patiënten.
Een opvallend onderzoeksresultaat is ook dat een derde van de onderzochte patiënten tijdens de intakefase bij ForFACT een zeer laag tot laag recidiverisico heeft. Het is belangrijk te achterhalen waarom deze patiënten – feitelijk een oneigenlijke doelgroep van ForFACT – hier terecht komen.
De aanmeldprocedure bij ForFACT is ingewikkeld. Soms ontstaat er een discussie of een patiënt wel behandeld moet worden binnen een forensisch kader. De ervaring van veel ForFACT-behandelaren is dat verwijzers vaak al naar ForFACT doorverwijzen zodra er bij een patiënt enigszins sprake is van (dreigende) agressie of ontregelend gedrag. Het is belangrijk om samen met verwijzers de indicatie en inclusie (welke zorg voor welke patiënt) verder te onderzoeken.
Patiënten die bij ForFACT terechtkomen hebben vaak een lange en complexe zorggeschiedenis achter de rug met diverse zorgverleners en verschillende behandelingen. Het is belangrijk dat ForFACT-behandelaren voldoende kennis hebben over deze voorgeschiedenis, om hiervan te leren en het eigen zorgaanbod beter vorm te kunnen geven.
Een groot deel van de ForFACT-patiënten heeft last van medische/somatische problematiek. De somatische gezondheid heeft invloed op de psychische gezondheid en andersom. Daarom wordt aanbevolen om in nauwe samenwerking met de huisarts en andere zorgpartners de somatische problematiek zo goed en snel mogelijk onder controle te krijgen.
Verder met de aanbevelingen
Naar aanleiding van de resultaten en aanbevelingen uit het onderzoek zal het projectteam in de komende maanden met het ForFACT-team in gesprek gaan met ketenpartners. Onderwerp van gesprek is hoe de huidige praktijk veranderd moet worden om aan deze complexe doelgroep de juiste zorg op maat te kunnen bieden én hoe de ketensamenwerking kan worden verbeterd.
